ئایا پێویستە منداڵەکانمان پەروەردەی سێکسی بکەین؟
پەروەردەی سێکسی بۆ منداڵان یەکێکە لەو بابەتانەی کە لە کۆمەڵگەی کوردی و لە سەرانسەری جیهاندا گفتوگۆی زۆری لەسەر دەکرێت. هەندێک کەس پەروەردەی سێکسی بە گرنگ و پێویست دەزانن بۆ تەندروستی و سەلامەتی منداڵان، لە کاتێکدا کەسانی دیکە، ئەم جۆرە پەروەردەیە بە تابوو یان نەگونجاو دەزانن، یەکێک لە گرنگترین نیگەرانیەکانی دایک و باوک بۆ پەروەردەکردنی منداڵەکانیان، پەروەردەی سێکسی و ئاگادارکرنەوەی منداڵەکانە. بە دڵنیاییەوە قسەکردن لەبارەی پەروەردەی سێکسی هەمیشە لە کۆمەڵگەی ئێمەدا تابوویەکی گەورە بووە ، بەڵام لەبەر ئاسانبوونی دەستگەیشتنی منداڵان بە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، ئەم تابووە گەورەیە پێویستە پێش ئەوەی رووداوێکی زەبراوی رووبدات، بشکێندرێت. لەم وتارەدا، لەسەر گرنگی، پێویستی، و چۆنیەتی پەروەردەی سێکسی بۆ منداڵان گفتوگۆ دەکەین، هەروەها چەندین رەهەندی کۆمەڵایەتی، کولتووری، و زانستی ئەم بابەتە دەخەینەڕوو.
پەروەردەی سێکسی چییە؟
پەروەردەی سێکسی بریتییە لە پرۆسەی فێرکردنی منداڵان و گەنجان سەبارەت بە جەستەی مرۆڤ، پەیوەندییە سێکسییەکان، تەندروستی زاوزێ، و پەیوەندییە کۆمەڵایەتی و سۆزدارییەکان کە پەیوەندییان بە سێکسەوە هەیە. ئەم پەروەردەیە تەنها باسکردنی سێکس نییە، بەڵکو زانیارییەکان لەخۆدەگرێت سەبارەت بە:
- تەندروستی جەستەیی: وەک چۆنیەتی گەشەکردنی جەستە، زاوزێ، و پەیوەندی سێکسی.
- سەلامەتی: فێربوونی سنوورە کەسییەکان، رێزگرتن لە جەستەی خۆ و کەسانی دیکە، و چۆنیەتی پاراستنی خۆ لە دەرهاویشتە نەخوازراوەکان.
- پەیوەندییەکان: فێربوونی پەیوەندی دروست و سەلامەی، رێزگرتن، و قبووڵکردنی جیاوازییەکان.
- بڕیاری زانستی و ئەخلاقی: وەک زانیاری سەبارەت بە پاراستنی سێکسی، دووگیانی، و نەخۆشییە گوازراوە سێکسییەکان.
لە چ تەمەنێکدا منداڵەکانمان پەروەردەی سێکسی بکەین ؟
بەر لەوەی بمانەوێت زانیارییەکی کاربەدەر لەبارەی خاڵەکانی فێرکردنی سێکسی و تەندروستی سێکسی منداڵان پێشکەش بکەین، باشتر وایە زانیارییەکی تەواو لەبارەی باشترین تەمەن بۆ پەروەردەی سێکسی منداڵانیش هەبێت.بە شێوەیەکی گشتی، ناتوانرێت کاتێکی ورد بۆ دەستپێکردنی پەروەردەی سێکسی منداڵان دیاری بکرێت، چونکە ئاستی کەمێک کەرگەیی، وردبوون و سەرگەرمی هەر منداڵێک بەرامبەر ئەوی تر جیاوازە، بەڵام ئەمە نابێت ببێتە هۆی ئەوەی کە دایکان و باوکان گرنگی بە فێرکردنی سێکسی منداڵان نەدەن.
بۆچی پەروەردەی سێکسی گرنگە؟
پاراستنی منداڵان لە دەستدرێژی سێکسی: یەکێک لە گرنگترین هۆکارەکانی پەروەردەی سێکسی بریتییە لە فێرکردنی منداڵان کە چۆن خۆیان لە دەستدرێژی سێکسی بپارێزن. کاتێک منداڵان زانیارییان هەبێت سەبارەت بە سنوورە کەسییەکان و چۆنیەتی گوتنەوەی “نەخێر”، ئەوا توانای زیاتریان دەبێت بۆ ئەوەی لە دۆخە مەترسیدارەکان خۆیان بپارێزن. بەپێی زانیارییەکانی رێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO)، پەروەردەی سێکسی یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی دەستدرێژی سێکسی بەرامبەر بە منداڵان
- تەندروستی و سەلامەتی پەروەردەی سێکسی: زانیاری پێویست بە منداڵان و گەنجان دەدات سەبارەت بە چۆنیەتی پاراستنی تەندروستییان. بۆ نموونە، فێربوونی چۆنیەتی بەکارهێنانی پاراستنە سێکسییەکان وەک کۆندۆم دەتوانێت ڕێژەی نەخۆشییە گوازراوە سێکسییەکان وەک HIV/AIDS کەم بکاتەوە. هەروەها، زانیاری سەبارەت بە دووگیانی نەخوازراو و چۆنیەتی پلاندانانی خێزان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ گەنجان کە بڕیارە زانستییەکان بدەن
- پەرەپێدانی پەیوەندیی تەندروست: پەروەردەی سێکسی تەنها سەبارەت بە جەستە نییە، بەڵکو پەیوەندییە سۆزداری و کۆمەڵایەتییەکانیش لەخۆدەگرێت. منداڵان فێردەبن کە چۆن پەیوەندییەکی ساغڵەم و پڕ لە رێزگرتن دروست بکەن، کە ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی توندوتیژی لە پەیوەندییەکاندا
- کەمکردنەوەی نەزانی و ئایدیایە هەڵەکان: لە کۆمەڵگەیەکدا کە زانیاری سەبارەت بە سێکس لەوانەیە لە سەرچاوە نادروستەکانەوە وەربگیرێت (وەک ئینتەرنێت یان هاوڕێکان)، پەروەردەی سێکسی رێگەیەکی سەلامەت و زانستی دەدات بۆ فێربوونی زانیارییە دروستەکان. ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی ئایدیا هەڵەکان کە دەتوانن زیان بە تەندروستی منداڵان و گەنجان بگەیەنن.
چەمکی کولتووری و کۆمەڵایەتی لە کۆمەڵگەی کوردیدا
لە کۆمەڵگەی کوردیدا، باسکردنی بابەتی سێکس لەوانەیە هێشتا بە تابوو دابنرێت، بەتایبەتی لە ناو خێزانەکان یان قوتابخانەکان. زۆرجار دایکان و باوکان هەست بە شەرمەزاری دەکەن کاتێک باسی سێکس لەگەڵ منداڵەکانیان دەکەن، و ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵان زانیارییەکانیان لە سەرچاوەی نەگونجاوی وەربگرن. بەڵام، لەگەڵ گەشەکردنی کۆمەڵگە و پەرەسەندنی تەکنەلۆژیا، پێویستە کۆمەڵگەی کوردی بە شێوەیەکی کراوەتر بەرامبەر ئەم بابەتە هەڵسووکەوت بکات.
چۆن دەتوانین پەروەردەی سێکسی لە کۆمەڵگەی کوردیدا بکەین؟
- قوتابخانەکان: پەروەردەی سێکسی دەبێت بەشێک بێت لە پرۆگرامی خوێندن، بە شێوەیەک کە گونجاو بێت بۆ تەمەنی منداڵان. بۆ نموونە، بۆ منداڵانی بچووک، دەتوانرێت باس لە سنوورە کەسییەکان و تەندروستی جەستەیی بکرێت، لە کاتێکدا بۆ گەنجان، دەتوانرێت باس لە تەندروستی زاوزێ و پەیوەندییەکان بکرێت.
- لە خێزاندا: دایکان و باوکان دەتوانن رۆڵێکی گرنگ ببینن لە پەروەردەکردنی منداڵەکانیان. گفتوگۆی کراوە لەگەڵ منداڵان، بە شێوەیەکی گونجاو و سادە، دەتوانێت متمانەی منداڵان بە دایک و باوکیان زیاد بکات.
- لە رێگەی میدیاکان: میدیای کوردی دەتوانێت رۆڵی ئەرێنی ببینێت لە بڵاوکردنەوەی زانیاری سەبارەت بە پەروەردەی سێکسی بە شێوەیەکی زانستی و کولتووری گونجاو.
ئاستەنگەکان و چارەسەرەکان
١. ئاستەنگەکان:
- شەرمەزاری کولتووری: لە زۆربەی کۆمەڵگەکاندا، باسکردنی سێکس لەگەڵ منداڵان وەک شتێکی نەگونجاو دەبینرێت.
- کەمی زانیاری: زۆرجار مامۆستایان و دایک و باوکان خۆیان زانیاری تەواویان نییە سەبارەت بە چۆنیەتی باسکردنی ئەم بابەتە.
- ئایدیا هەڵەکان: هەندێک کەس وا دەزانن کە پەروەردەی سێکسی دەبێتە هۆی هاندانی منداڵان بۆ سێکس، کە ئەمە ئایدیایەکی هەڵەیە.
چارەسەرەکان:
- پەروەردەی مامۆستایان و دایک و باوکان: پێویستە کۆرسەکانی راهێنان بۆ مامۆستایان و دایک و باوکان رێکبخرێت بۆ فێربوونی چۆنیەتی باسکردنی پەروەردەی سێکسی.
- بەکارهێنانی زمانێکی گونجاو: دەبێت پەروەردەی سێکسی بە شێوەیەک بێت کە لەگەڵ تەمەن و کولتووری منداڵان بگونجێت.
- هاندانی گفتوگۆی کراوە: پەرەپێدانی کولتوورێک کە گفتوگۆی کراوە سەبارەت بە تەندروستی و پەیوەندییەکان هاندەدات.
کۆتایی
پەروەردەی سێکسی بۆ منداڵان تەنیا پێویست نییە، بەڵکو گرنگە بۆ تەندروستی، سەلامەتی، و پەرەپێدانی سەلامەت بوونی کەسایەتییان. لە کۆمەڵگەی کوردیدا، کە لەوانەیە هەندێک ئاستەنگی کولتووری هەبێت، پێویستە هەوڵەکان بۆ بڵاوکردنەوەی ئاگاداری و پەروەردەی زانستی زیاد بکرێت. پەروەردەی سێکسی کاتێک بە شێوەیەکی گونجاو و زانستی پێشکەش دەکرێت، دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دروستکردنی نەوەیەکی ئاگادار و تەندروست کە بتوانن بڕیارە دروستەکان بۆ ژیانیان بدەن.لە کۆتاییدا، پەروەردەی سێکسی نابێت وەک تابوو بمێنێتەوە، بەڵکو دەبێت وەک بەشێک لە پەروەردەی گشتی منداڵان سەیر بکرێت. ئەگەر کۆمەڵگەی کوردی بتوانێت ئەم بابەتە بە شێوەیەکی کراوە و زانستی بەرەو پێشەوە ببات، ئەوا دەتوانێت سوودێکی زۆر بە منداڵان و کۆمەڵگە بگەیەنێت.
