12 رێگا بۆ پەروەردەی سێکسی منداڵان
پەروەردەی سێکسی منداڵان یەکێکە لە گرنگترین بنەماکان کە پێویستە لە تەمەنی بچووکیدا ئەنجام بدرێت لە بەر ئەوەی لە کێشە سێکسییەکان لە داهاتوودا بەرگری بکرێت. بە راستى، پەروەردەی سێکسی منداڵان یەکێکە لە بابەتە باوەکانى کۆبوونەوەکانی راوێژکاری دەروونیی منداڵ کە لەلایەن پسپۆڕی دەروونییەوە ئەنجام دەدرێت. لەم بابەتەدا، بە تەواوی بابەتی پەروەردەی سێکسی منداڵان لە روانگەی بواری دەروونناسیی منداڵان لێکدەدەینەوە.
پەروەردەی سێکسی منداڵان چییە؟
فێرکردنی سێکسی منداڵان یەکێکە لە ئەرکە هەستیار و تایبەتمەندەکانی سەر شانی دایک و باوکە.زوو یان درەنگ، ئەمە شتێکە کە بۆ هەمووان ڕوودەدات و پێویستە وەڵامی پرسیارە زۆرەکانی منداڵەکانمان بدەینەوە. پەروەردەی منداڵ هەرچەندە بە وردی زیاتر ئەنجام بدرێت، ئەنجامەکانی باشتر دەبێت. فێرکردنی سێکسی منداڵان پێویستی بە گفتوگۆیەکی هەمەلایەنە نییە. بۆ نموونە، پێویست ناکات لەسەر کرداری تێکەڵبوون لە سێکس و پەیوەندی سێکسی تەواو قسە بکرێت. نیشانەکانی منداڵەکەت وەکوو سەرچاوەیەک سەیر بکە بۆ ئەوەی بزانیت منداڵەکەت پێویستی بە چ جۆر پەروەردە هەیە.پەروەردەی سێکسی منداڵان بە شێوەی وانەکانی سادەی ئەناتۆمی لە سەرەتاکانی منداڵیدا دەست پێدەکات.بەڵام لە تەمەنی قوتابخانەدا، بە ئەگەری زۆرەوە منداڵەکەت دەست بە پرسیارکردنی پرسیارەکانی تایبەت لەسەر سێکس بکات. ئەگەر نازانیت چۆن وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەیتەوە، درێژەی ئەم بابەتە لە ماڵپەڕی هەنبانە باس دەکەین، لەسەر پەروەردەی سێکسی منداڵان لە تەمەنی قوتابخانەدا گفتوگۆ دەکەین.
١- فێرکردنی سێکسی بە منداڵان لە تەمەنی ٣ تا ٤ ساڵییەوە
ئەم سەردەمە سەردەمی پرسیارکردنە، و یەکێک لە جۆرەکانی پرسیارەکانی منداڵان، پرسیارە سێکسییەکانە. بەڵام ئەم پرسیارانە سەرچاوەیان کەرگەیی، سەرنج ڕاکێشاندن، و بەسەربردنی کاتە.لەم تەمەنەدا دەبێ بە فێرکردنی کێشە سێکسییەکان بە منداڵان، ناوی دروست و ڕاستەقینەی ئەندامەکانی جەستەی فێربکرێت. دایک و باوک دەتوانن لەم تەمەنەدا بە شێوەیەکی سادە و تێگەیشتوویی بەسەر منداڵەکەیاندا، سەبارەت بە ئەندامە جیاوازەکانی جەستە و شێوازی کارکردن و بەکارهێنانیان ڕوونکردنەوەیەکی سادە و گونجاو بدەن.
٢- ڕەپبوونی چووکی پیاو :
دەتوانیت بڵێیت: “ئەندامی زاوزێی پیاو بەگشتی نەرمە. بەڵام هەندێک جار توند دەبێت و لە شوێنی خۆیدا دەوەستێت. بەمە ڕەپبوونی چووکی پیاو دەوترێت.”ڕوون بکەرەوە کە ڕەپبوونی چووکی پیاو دەکرێت لە کاتی خەوتن یان لە کاتی دەستلێدان بە ئەندامی زاوزێدا ڕووبدات
٣- سووڕی مانگانە؟
دەتوانیت بڵێیت: “ سووڕی مانگانە کاتێکە کە کەمێک خوێن لە جەستەی ژنان دێتە دەرەوە، کە بەشێکە لە چۆنیەتی ئامادەبوونی جەستەیان بۆ دووگیانبوون لە داهاتوودا. ئەمە مانگانە ڕوودەدات و بەشێکی ئاسایی لە تەندروستی ژنانە
٤. چۆن خەڵک پەیوەندی سێکسی دروست دەکەن؟
ئەگەرمنداڵەکەت سەبارەت بە چۆنیەتی پەیوەندی سێکسی پرسیاری کرد، ڕاستگۆ بە. دەتوانیت بڵێیت: “کاتێک ژن و پیاوێک پەیوەندی سێکسی دەکەن، ئەندامی زاوزێی پیاوەکە دەچێتە ناو کەمەرگەی ژنەکە.ئەم جۆرە پەیوەندی سێکسییە دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی منداڵ.” لەبەرچاوگرتنی بەکارهێنانی کتێبێک کە وێنە یان دیاگرامەکانی تێدایە بۆ یارمەتیدانی منداڵەکە بکە
٥- ئایا دوو کچ دەتوانن پەیوەندی سێکسی دروست بکەن؟ یان دوو کور؟
“پەیوەندی سێکسی تایبەتە بە ژن و پیاو و دەبێت خۆشەویستی لە نێوانیاندا بێت .کاتێک پرسیارەکان ئاڵۆزتر دەبن، باشتر وایە لە دەروونناس و ڕاوێژکاری منداڵان یارمەتی وەربگریت تا وەڵامەکانی ورد و دروستت هەبێت. زۆر جار پێویست ناکات حەقیقەتی کۆمەڵگە بۆ منداڵەکەت ڕوون بکەیتەوە
٦- خووی نهێنی چییە؟
لە پەروەردەی سێکسی منداڵاندا، دەبێت وەڵامی هەموو بابەتە ورد و گەورەکان کە دەیخەنەڕوو بدەیتەوە.دەتوانیت بڵێیت: “خووی نهێنی ئەو کاتەیە کە کەسێک دەست دەبا بۆ ئەندامی زاوزێی خۆی.” بیری مبداڵەکەت بخەرەوە کە خووی نهێنی چالاکییەکی تایبەتە.لەبیرت بێت کەرگەییەکانی منداڵەکەت دەبێت وەڵامەکانی هەبێت. لەبیرت بێت، تۆ بناغەیەک دادەنێیت بۆ گفتوگۆیەکی ڕاستگۆ و ئازاد لە ساڵانی داهاتوودا. لەبەرچاو بگرە کە کێ باشترین کەسە بۆ فێرکردنی منداڵەکەت: تۆ، تەلەفزیۆن، ئینتەرنێت، یان هاوڕێکانی منداڵەکەت؟
٧- منداڵ لە دایک و باوکی سەبارەت بەوەی کە لە کوێ و چۆن لەدایک بووە پرسیار دەکات
لە وەڵامدا، دەتوانێت بە ئاماژەدان بە نموونەکانی وەک گۆڕینی دار بۆ میوە، غونچە بۆ گوڵ ڕوون بکرێتەوە.لە پرۆسەی فێرکردنی سێکسی منداڵاندا، دایک و باوک دەبێت سەرنج بدەن کە هۆکاری سەرەکی ئەم پرسیارە لەلایەن منداڵەوە تسکین کردنی کەرگەییەتی، و دایک و باوک سەرەتا دەبێت ئارامی خۆیان بپارێزن و بە ئارامی و بە نموونە ڕوون بکەنەوە.بۆ نموونە: “سەیری دارەکان بکە، کە گۆڵ دەدەن، تۆش وەک خۆنچەیەک لە منەوە دروست بوویت، کاتێک دوو کەس یەکترییان خۆشدەوێت، منداڵیان دەبێت.”بەم شێوەی وەڵامدانەوە، منداڵەکە بەزۆری پرسیاری دیکە ناکات و قانع دەبێت. مەگەر ئەوەی لە چاو و وەڵامەکانی دایک و باوکیدا نیگەرانی ببینێت، ئەگەر منداڵەکە دووبارە ئەم پرسیارە بکات، هەمان وەڵام دەدەینەوە.دەبێت سەرنج بدرێت کە شێوازی هەڵسوکەوتمان بەرامبەر ئەم پرسیارەی منداڵەکە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە متمانەی منداڵان بە دایک و باوکیان وەک سەرچاوەی وەڵامدانەوە بۆ پرسیارەکانی داهاتوو.لە گفتوگۆی فێرکردنی بابەتە سێکسییەکان، ئەگەر دایک و باوک خۆیان لە وەڵامدانەوە بەدوور بگرن یان خۆیان نیگەران نیشان بدەن و منداڵەکە سەرکۆنە بکەن بۆ پرسیارکردن، منداڵەکە جگە لەوەی کە لە کەسانی دیکە یان شوێنەکانی دیکە بەدوای وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەگەڕێت، لەوانەیە زانیاری زیاتر لەوەی کە پێویستە و گونجاوە بە تەمەنی بەدەست بهێنێت.بۆ وەڵامدانەوە بە پرسیارەکانی دواتر کە لە سەر بابەتە سێکسییەکان لە قۆناغی گەنجێتی و پێگەیشتندا پێش دێت، لەوانەیە چیتر متمانە بە دایک و باوکی نەکات و لێیان دوور بکەوێتەوە.ئەگەر منداڵەکەت پرسیاری لێکردی و تۆ وەڵامی پرسیارەکەی نازانی، دەستبەجێ پەیوەندی بە ڕاوێژکاری دەروونیی منداڵان بە شێوەی ئۆنلاین یان ئامادەبوو بکە و بابەتەکەی لەگەڵ ئەواندا هاوبەش بکە.
٨- فێرکردنی خاڵە گرنگە سێکسییەکان لە پەروەردەی منداڵدا لەلایەن دایک یان باوکی هاوڕەگەز
پەروەردەی سێکسی منداڵ کاتێک کە لەلایەن دایک یان باوکی هاوڕەگەزەوە ئەنجام دەدرێت، کاریگەری زیاتری دەبێت.دایک و باوک دەبێت بابەتە سێکسییەکان بۆ منداڵەکانیان ڕوون بکەنەوە تا ئەوان لە قۆناغەکانی دواتری گەشەی دەروونی-سێکسیشدا لە دایک و باوکیان یارمەتی وەربگرن.ئەگەر وا نەبێت، گەنجەکان بۆ بەدەستهێنانی زانیاری سێکسی بەرەو کەسانی دیکە وەک هاوتەمەنەکان دەچن، کە لەوانەیە زانیاری هەڵە یان نەگونجاو بە تەمەنیان بدەن. بەڵام منداڵێک کە دایک و باوکی بابەتەکانی ڕوون کردووەتەوە، لە قۆناغەکانی دواتری گەشەی دەروونیی-سێکسیشدا لە دایک و باوکی یارمەتی وەردەگرێت.بۆ نموونە، ئەگەر گەنجێک بۆ لای دایک و باوکی هات و خۆشدەوێستنی بە کەسێک لە جێندەری بەرامبەر نیشان دا، ئەرکی ئەوان ئەوەیە کە سەرەتا گەنجەکە بەهۆی ئەم بابەتەوە سەرکۆنە نەکەن و هەڵسوکەوتێکی پڕ لە ئارامی لەگەڵیدا هەبێت.لە پلەی دووەمدا، لە پرۆسەی فێرکردنی بابەتە سێکسییەکان بۆ منداڵان، بۆی ڕوون بکەنەوە کە ئەم هەستەی خۆشەویستییە کە بەرانبەر بە کەسێک هەیانە بەهۆی گۆڕانکاری هۆرمۆنییە کە لە تەمەنی گەنجێتیدا ڕوودەدات و هیچ کێشەیەکی تێدا نییە. بەڵام خۆشەویستی ڕاستەقینە پاش ناسین دروست دەبێت و کاتێک گەیشتە تەمەنی هاوسەرگیری، دەتوانێت بە جددیتر سەبارەت بەم بابەتانە بیر بکاتەوە.هەروەها، پەروەردەی سێکسی منداڵ خاڵی وردی زۆری هەیە کە ئەگەر دایک و باوک ئاگاداریان بێت، کاریگەری زۆری لەسەر داهاتووی منداڵەکان دەبێت.لێرەدا کاریگەرییەکانی ڕاوێژکاری سێکسی منداڵان زیاتر لە پێشوو دیار دەبێت، چونکە پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە داهاتووی منداڵەکانەوە هەیە.
٩- ڕوونکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ جێندەری بەرامبەر لە چوارچێوەی ئەخلاق
دایک و باوک دەبێت پەیوەندی سێکسی بۆ منداڵەکانیان وەک پەیوەندییەکی پیرۆز کە تەنها لە چوارچێوەی هاوسەرگیری دا دەکرێت پێناسە بکەن و سەرنج لەسەر تایبەت بوون بە هاوسەر بدەن. پەیوەندییەکی پیرۆز کە دەبێتە هۆی لەدایکبوونی منداڵ. خۆشەویستی کردەوەیەکی پاک و پیرۆزە، شتێکی گەورە، گرنگ و یەکجارییە کە وەک پەیوەندییەکی دەروونیی سەیر دەکرێت. پەیوەندی سێکسی ئامرازێکە کە دەروونیی تۆ و خۆشەویستەکەت یەکدەگرن و دەگەنە لووتکەی شادی و سەرکەوتن.چارلی چاپلین بە کچەکەی دەڵێت: جەستەت دەبێت بۆ ئەو کەسە بێت کە دەروونیی بۆ تۆ ئاشکرا کردووە.جگە لەمە، لە ڕوونکردنەوەی خاڵە گرنگە سێکسییەکان لە پەروەردەی منداڵدا، دەبێت گەنجەکان لە زیانەکانی پەیوەندییە ناشەرعییەکان بۆ تەندروستی وەک تووشبوون بە نەخۆشییەکانی وەک ئایدز، هەپاتیت و نەخۆشییە سێکسییەکان ئاگادار بکرێن، بە تایبەتی کچان دەبێت ئاگادار بکرێن کە پەیوەندییە ناشەرعییەکان بۆ ئەوان مەترسیدارترن.دەبێت ئاگادار بکرێن کە تەنانەت لەگەڵ یەک جار پەیوەندی سێکسی ناشەرعی و بەکارهێنانی شێوازەکانی دژە دووگیانبوونیش، لەوانەیە دووگیان بن.دەبێت بزانن پەیوەندی سێکسی شێوازێک نییە بۆ زۆرکردنی کەسێک کە خۆشت بوێت یان پابەند ببێت بە تۆ. تەنها کاتێک کە لە نێوان ژن و شۆودا بێت باشە، و کاتێک پەیوەندی سێکسی بە هۆکارە هەڵەکان و بە شێوەی ناشەرعی دروست ببێت، کەسەکە زیان دەبینێت.
١٠- قسەکردن لەبارەی کێشە سێکسییەکان بە خراپ مەزانن
لە کاتی فێرکردنی خاڵە گرنگەکانی سێکسی لە پەروەردەکردنی منداڵدا، ئەگەر منداڵەکەت لەبارەی کێشە سێکسییەکان پرسیاری بوو و دایک و باوک ئەو پرسیارانە ناجۆر و ناڕەوا بزانن و وەڵامێکی نەشیاو و توندوتیژانە بدەنەوە بە پرسیارە سێکسییەکانی منبداڵەکەیان، ئەوا لە داهاتوودا منداڵەکە ئەگەری هەیە تووشی پەیوەندییە ناشەرعییەکان ببێت. سەرجەم سەرنجتان بۆ ئەم خاڵانە لە پەروەردەی سێکسی منداڵدا بێت، چونکە ئەمە زیانی زۆر بە منداڵەکە دەگەیەنێت
۱۱- خۆپاراستن لە کردارەکانی هاوسەرگیری
ئەم هۆکارە کاریگەری نەرێنی زۆری لەسەر پرۆسەی فێرکردنی خاڵە گرنگە سێکسییەکان لە پەروەردەی منداڵدا هەیە و دەتوانێت شێوازی بیرکردنی منداڵەکەت بەرامبەر بە تۆ بگۆڕێت. ئەم کارە دەتوانێت تەواوی پرۆسەی فێرکردنی سێکسی منداڵان تێکبدات و وایان لێ بکات کە بەرامبەر بە تۆ هەستێکی نەرێنییان ببێت.پەروەردەی سێکسی منداڵان دەبێت بە وردییەکی تایبەت ئەنجام بدرێت، ئەگەر لەم ڕێگەیەدا پێویستت بە یارمەتی بوو، بە دڵنیاییەوە لە ڕاوێژکاری دەروونیی منداڵان و گەنجان یارمەتی وەربگرە.
١2- کێشانی منداڵان لەلایەن دایک یان باوکی هاوڕەگەز و نموونە وەرگرتنەوەی سێکسی
منداڵەکە دەبێت لەگەڵ دایک یان باوکی هاوڕەگەزی خۆی ئاشنا ببێت و پاش تەمەنی ٣ ساڵی، باشترە کچ زیاتر لەگەڵ دایکی و کور زیاتر لەگەڵ باوکی بچێتە دەرەوە.ئەمانە وا دەکەن کە بتوانن پەروەردەی سێکسی منداڵەکە باشتر ئەنجام بدەن و منداڵەکان لە ڕێگەیەکی دروستدا جێگیر بکەن.
کۆتایی
پەروەردەی سێکسی منداڵان لە چوارچێوەی کەلتووری کوردیدا دەبێت بە وریایی، ڕاستی و بەکارهێنانی زمانی سادە و زانستی وەک «پەروەردە و ئاگاداری لەش و تەندروستی» ئەنجام بدرێت. ئەم فێرکردنە یارمەتی منداڵان دەدات کە خۆیان بپارێزن، هەروەها متمانە بەخۆبوونیان لە رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ کێشەیەک کە پەیوەندی هەیە بە لەشەوە بەهێز دەکات. دایک و باوک، مامۆستایان و کۆمەڵگە دەبێت بە هاوکاری ئەم پرۆسەیە بە شێوەیەکی سەلامەت و بنیاتنەر ببەنە پێشەوە.
