ئیهمالکردن چییە؟
ئیهمالکردن واتە دواخستنی شتێک کە بە نیازی بیکەیت. بۆ نموونە، چوارشەممەی داهاتوو بڕیاردەدەم. كاتێک ئیهمال دەکات زۆر بە هێواشی مامەڵە دەکات و لە ئەنجامدانی کارەکەی بۆ کاتێکی نادیار دوادەخات لە داهاتوودا ، بۆ نموونە “دواجار ئەبجامی دەدەم” یان ئەگەر کاتێکی دیاری کرد بۆ ئەنجامسانی، کاتێک کاتی ئەنجامدانی هات ، کارەکە ئەنجام نادات. ئیهمالکردن بەو حاڵەتە دەوترێت کە مرۆڤ ، بەرپرسیارییەکانی خۆی بە شێوازێکی گونجاو جێبەجێ ناکەن، یان بە تەواوی لێی دووردەکەونەوە. ئەمە دەکرێت بە شێوەیەکی ئەنقەست بێت یان بەبێ ئەنقەست، بەڵام لە هەر حاڵەتێکدا دەبێتە هۆی دروستبوونی کێشە و ئاستەنگی. ئیهمالکردن دەکرێت لە کارەکاندا، لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان، یان تەنانەت لە ژیانی کەسییدا سەرهەڵبدات. بۆ نموونە، کەسێک کە کارەکانی خۆی کە پێویستە لە کاتێکی دیاریکراودا جێبەجێ بکات، دوادەخات یان بە تەواوی لێی دووردەکەوێتەوە، ئەو کەسە ئیهمالکارە. ئیهمالکاری لە زۆر شوێندا دەبینرێت، لە وەرگرتنی بڕیاردانە سەرەکییەکان بگرە تا کارە سادەکانی ڕۆژانە. بەڵام گرنگ ئەوەیە کە ئیهمالکردن تەنها کێشەیەکی کەسی نییە، بەڵکو دەتوانێت کاریگەری لەسەر کۆمەڵگە و دەوروبەریش هەبێت. بۆیێ پێویستە لەم بابەتە تێبگەین و هەوڵ بدەین چارەسەری بکەین
هۆکارەکانی ئیهمالکردن
هەرچەندە دەزانیت پێویستە بیکەیت، بەڵام هێشتا دەست پێناکەیت. چی ڕێگریت لێدەکات لە ئەنجامدانی کاری بەرهەمدار و بە سوود؟
هۆکارەکانی ئیهمالکردن بریتین لە:
- هۆکارە کەسییەکان
- هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان
- هۆکارە دەرەکییەکان
هۆکارە کەسییەکان:
هۆکارە کەسییەکان بریتین لەو فاکتەرانەی کە پەیوەندییان بە کەسەکە خۆیەوە هەیە. بۆ نموونە:
- کەم بوونی هاندان: کاتێک کەسێک هاندانی پێویستی نەبێت بۆ جێبەجێکردنی کارەکان، ئەگەری ئیهمال دەکات. ئەمە دەکرێت بەهۆی کەم بوونی ئامانجەکان یان نەبوونی ئیلهام بێت.
- کەمی متمانە بەخۆ: کەسانێک کە متمانەیان بە تواناکانی خۆیان کەمە، زۆرجار کارەکان دوادەخەن چونکە ترسی ئەوەیان هەیە کە نەتوانن کارەکە بە باشی بکەن.
- نەبوونی پلان: کاتێک کەسێک پلانێکی ڕوونی نییە بۆ بەڕێوەبردنی کات و کارەکانی، ئەوا ئاسانتر دەکەوێتە ناو ئیهمالکردنی کارەکانی.
- تەمبەڵی: تەمبەڵی یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی ئیهمالکردن، ئەگەر لە پشت ئەو لەیبێڵە کە بە خۆت دەدەیت دەربچیت و دەست بە کارکردن بکەیت لەوانەیە کێشە ڕاستەقینەکە بناسیتەوە، بۆ نموونە کێشەی ڕاستەقینەی تۆ تەمبەڵی نییە، بەڵکوو ترس لو شکستهێنانە.
هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان:
هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان پەیوەندییان بە دەوروبەر و کۆمەڵگەوە هەیە. بۆ نموونە:
- فشارە کۆمەڵایەتییەکان: کاتێک کەسێک تووشی فشار دەبێت لەلایەن خێزان، هاوڕێیان، یان کۆمەڵگە، ئەوا دەکرێت بەرەو ئیهمالکردن بچێت چونکە ناتوانێت ئەو فشارە کۆنترۆڵ بکات.
- نەبوونی پاڵپشتی: ئەگەر کەسێک لە دەوروبەری خۆی پاڵپشتی وەرنەگرێت، ئەوا ئەگەری ئیهمالکردنی زیاد دەکات.
- کەلتووری کۆمەڵگە: لە هەندێ کۆمەڵگەدا، دواخستنی کارەکان یان کەم گرنگیدان بە کات وەک شتێکی ئاسایی سەیر دەکرێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی ئیهمالکردن.
ئەم هۆکارانە پەیوەندییان بە دۆخی دەرەکی وەک ژینگەی کار یان دەرفەتەکانەوە هەیە:
هۆکارە دەرەکییەکان:
- نەبوونی سەرچاوەکان: کاتێک کەسێک سەرچاوەی پێویستی وەک کات، پارە، یان زانیاری نەبێت، دەکرێت کارەکان دوابخات.
- ژینگەی نەگونجاو: ژینگەیەکی شپرزە یان پڕ لە سەرنجڕاکێش دەتوانێت هۆکارێک بێت بۆ ئیهمالکردن.
- زیادەڕۆیی لە ئەرکەکان: کاتێک کەسێک ئەرکی سەرشانی زۆره، لەوانەیە نەتوانێت هەموویان بەرێوە ببات و بکەوێتە ناو ئیهمالکرن.
کاریگەرییەکانی ئیهمالکردن
ئیهمالکردن دەتوانێت کاریگەریی نەرێنی لەسەر ژیانی کەسی، پیشەیی، و کۆمەڵایەتی هەبێت. لێرەدا چەند نموونەیەک لە کاریگەرییەکان دەخەینەڕوو
کاریگەری لەسەر کەسەکە
- زیادبوونی فشار و دڵەڕاوکێ: کاتێک کارەکان دوادەخرێن، کەسەکە تووشی دڵەڕاوکێ و فشار دەبێت چونکە کاتەکە کەم دەبێتەوە و ئەرکەکان کۆدەبێتەوە.
- کەم بوونی متمانە بەخۆ: ئیهمالکردن دەبێتە هۆی ئەوەی کە کەسەکە هەست بە بێتوانایی بکات، کە ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر متمانەی بەخۆی دەبێت.
- کەم بوونی سەرکەوتن: ئیهمالکار زۆرجار ناتوانێ ئامانجەکانی بەدەست بهێنێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی کەم بوونی سەرکەوتن لە ژیانیدا.
کاریگەری لەسەر کۆمەڵگە
- کەم بوونی متمانە: کاتێک کەسێک لە کارەکانیا ئیهمال دەکات، کەسانی دەوروبەری متمانەیان بەرامبەر بەو کەسە کەم دەبێتەوە.
- زیان گەیاندن بە کارەکان: لە شوێنەکانی کار، ئیهمالکردن دەبێتە هۆی کەم بوونی بەرهەم و کەم بوونی کوالیتی کارەکان.
- کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکان: ئیهمالکردن لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا دەبێتە هۆی دروستبوونی کێشە، وەک نەبوونی متمانە لە نێوان هاوڕێیان یان خێزاندا.
کاریگەری لەسەر پیشە
- لەدەستدانی دەرفەتەکان: کەسانی ئیهمالکار زۆرجار دەرفەتە گرنگەکانی پیشەیی لەدەست دەدەن چونکە ناتوانن لە کاتی خۆیدا کارەکان جێبەجێ بکەن.
- کەم بوونی پێشکەوتن: ئیهمالکردن دەبێتە هۆی ئەوەی کە کەسەکە نەتوانێت لە پیشەکەیدا پێشکەوتن بەدەستبهێنێت.
- زیان گەیاندن بە ناوەنگ: کەسێکی ئیهمالکار زۆرجار ناوەنگێکی خراپ بەدەست دەهێنێت لە شوێنی کار.
چۆن زاڵبین بەسەر ئیهمالکردندا؟
كاتێک لە خەڵک دەپرسین هەستیان چۆن دەبێت ئەگەر دەست بکەن بە ئەنجامدانی کار لەبری ئەوەی ئیهمال بکەن و خۆیان لێی بەدوور بگرن، بەگشتی دەڵێن “هەستێکی خۆشە”. پرسیاری دووهەم ئەوەیە کە بۆچی خۆیان لە کار بەدوور دەگرن و خۆیان لەم شتە ڕزگار دەکەن؟ چاوەڕوانی ئەم هەستە خۆشە مەرج نییە بەو مانایە بێت کە لەناکاو پاڵنەرێکی پێویستت دەست دەکەوێت بۆ ئەنجامدانی کارەکە. قۆناغێکی سەخت هەیە کە دەبێت پێیدا تێپەڕیت پێش ئەوەی بتوانیت دەست پێبکەیت. بۆ ئەوەی تێبگەیت چ هۆکارێک ڕێگریت لێدەکات لە ئەنجامدانی کارەکە، باشتر وایە ئەم قۆناغە سەختە ئەزموون بکەیت. بۆ نموونە “ڕەنگە هەست بکەیت بێدەسەڵاتی لە ئەنجامدانی کارەکر، بۆیێ ناتەوێت بیکەیت یان تا ئەو ڕادەیە ئەنجامی بدەیت کە پێت وایە دەتوانیت کۆنتڕۆڵی بکەیت.
زاڵبوون بەسەر ئیهمالکردندا پێویستی بە هەوڵ و پلانێکی ڕوون هەیە. لێرەدا چەند هەنگاوێک دەخەینەڕوو کە دەتوانن یارمەتیدەر بن:
- دیاریکردنی ئامانجەکان
ئامانجەکان دەبێت ڕوون، دیاریکراو، و بەدیهاتووبن. بۆ نموونە، بەجێی ئەوەی بڵێیت “دەبێت کتێب بخوێنم”، بڵێ “ئەمشەو ٢٠ لاپەڕە لە کتێبەکە دەخوێنم”.
ئامانجەکان بەش بەش بکە بۆ ئەوەی ئاسانتر جێبەجێیان بکەی.
- بەڕێوەبردنی کات
پلانێکی کاتیی ڕۆژانە یان هەفتانە دابنێ بۆ ئەوەی کارەکانت رێکوپێک بکەیت.
کاتە گرنگەکان وەک کاتی کار و پشوودان دیاری بکە.
کاتێکی کەم بۆ پشوودان وەربگرە بۆ ئەوەی ماندوو نەبیت.
- کەمکردنەوەی سەرنجڕاکێشەکان
ژینگەیەکی گونجاو بۆ کارکردن دروست بکە، وەک شوێنێکی بێدەنگ و ئارام.
دووربکەوە لە شتە سەرنجڕاکێشەکان وەک تەلەفۆن یان سۆشیال میدیا لە کاتی کارکردن.
- هاندانی خۆت
دوای تەواوکردنی هەر ئەرکێک، خۆت خەڵات بکە بە شتێکی سادە وەک خواردنەوەیەک یان پشوویەکی کەم.
هەوڵ بدە کەسانێکی سەرکەوتوو وەک سەرچاوەی ئیلهام بۆ خۆت بکەیت.
- وەرگرتنی یارمەتی
ئەگەر هەستت کرد ناتوانیت بە تەنها بەرەنگاری ئیهمالکاری ببیتەوە، داوای یارمەتی لە هاوڕێیان یان خێزان بکە.
دەتوانیت بەشداری گروپەکانی کار یان خوێندن بکەیت بۆ ئەوەی هاندان وەربگریت.
ئیهمالکردن لە کەلتووری کوردیدا
لە کەلتووری کوردیدا، ئیهمالکردن دەکرێت بە شێوازێکی جیاواز سەرهەڵبدات، بە تایبەتی بەهۆی کەلتووری کۆمەڵایەتی و ئابووری. بۆ نموونە، لە هەندێ کۆمەڵگەی کوردیدا، دواخستنی کارەکان یان کەم گرنگیدان بە کات وەک شتێکی ئاسایی سەیر دەکرێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی ئیهمالکردن. هەروەها، کەم بوونی دەرفەتەکان و سەرچاوەکان دەتوانێت کەسانی گەنج بەرەو ئیهمالکردن ببات، چونکە هەست دەکەن کە هەوڵەکانیان بێسوودە.بەڵام لە هەمان کاتدا، کەلتووری کوردی پڕە لە وێنەی کەسانی سەرکەوتوو کە توانیویانە بەرەنگاری ئاستەنگییەکان ببنەوە و سەرکەوتن بەدەست بهێنن. ئەمەش دەتوانێت وەک هۆکارێکی هاندەر بۆ کەمکردنەوەی ئیهمالکردن سوودبخش بێت.
کۆتایی
ئیهمالکاری کێشەیەکە کە دەکرێت کاریگەرییەکی زۆر نەرێنی لەسەر ژیانی کەسی و کۆمەڵایەتی هەبێت، بەڵام بە پلانێکی ڕوون و هەوڵێکی بەردەوام دەتوانرێت بەرەنگاری بکرێتەوە. گرنگە کە هۆکارەکانی ئیهمالکاری بناسین، کاریگەرییەکانی لێکبدەینەوە، و هەنگاوەکان بۆ کەمکردنەوەی بگرینەبەر. پێویستت بە کاری زیاترە بۆ گۆڕینی شێوازەکانی ڕەفتار وەکو ئیهمالکردن. ڕەنگە گاڵتەجاڕانە دەرکەوێت کە کێشەی دوورکەوتنەوە لە کار بە کاری زیاتر چارەسەر بکرێت، ئەمەش پێویستی بە گەڕان و پرسیارکردنی جددی هەیە لە بیرکردنەوە و بیروباوەڕەکاندا.
زیانگەیاندن شتێکە کە بە هۆکاری جۆراوجۆر مامەڵەکردن لەگەڵیدا قورس و سەرسەختە. بە دروستکردنی باوەڕ دژی ئیهمالکردن، هەموو ئەو شتانەی کە پێدەچێت بەرگە نەگیراون، دواجار دەبێتە شتێکی بەرگەگرتن و دڵخۆشکەر و چالاکیی جێگەی ناچالاکی و دوورکەوتنەوە دەگرێتەوە.
