بۆچی پیاوان کەمتر لە پاراستنی منداڵاندا بەشدارن؟
لە کۆمەڵگەی کوردی و بە گشتی لە زۆربەی کۆمەڵگەکانی دیکەدا، پرسی کەمتر بەشداربوونی پیاوان لە پاراستن و پەروەردەی منداڵان بابەتێکی گرنگ و هەستیارە کە پەیوەندی بە کەلتوور، کۆمەڵایەتی، ئابووری و دەرونییەوە هەیە. ئەم وتارە هەوڵ دەدات بە شێوەیەکی ورد و سەرنجڕاکێش سەرنج بداتە سەر هۆکارەکانی ئەم کەم بەشدارییە لە پیاواندا و چەندین ئاڕاستەی جیاواز لەخۆبگرێت، لەوانە کەلتووری، ئابووری، کۆمەڵایەتی و دەرونی، بە پشتبەستن بە شیکردنەوەیەکی لوژیکی و کەرگە.
هۆکارناسیی بەشدارنەبوونی پیاوان لە پاراستنی منداڵان
- کەلتوور و رەگەز
یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی کەمتر بەشداربوونی پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا، کەلتووری کۆمەڵگە و رەگەزی پیاوان و ژنانە. زۆربەی کۆمەڵگەی کوردی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، رۆڵە کۆمەڵایەتییەکان بە شێوەیەکی دابەشکراوە پێناسە کراون، کە پیاوان وەک “نانپەیداکەر” و ژنان وەک ” چاودێری منداڵ” دەبینرێن. ئەم دابەشکارییە رەگەزپەرستییە لە مێژوویەکی دوورودرێژەوە سەرچاوەی گرتووە، کە تێیدا پیاوان بەرپرسیارێتی سەرەکییان پەیداکردنی سەرچاوەی ئابووری بووە، لە کاتێکدا ژنان زیاتر لە ماڵەوە ئەرکی خۆیان بە جێهێناوە بۆ بەخێوکردنی منداڵان و بەرگەی ماڵەوە. ئەمەش وایکردووە کە پیاوان، بەشێوەیەکی کەلتووری، لە چاودێری و پاراستنی منداڵان دوور بخرێنەوە، چونکە ئەو کارە وەک “کاری ژنانە” سەیر کراوە.ئەم کەلتوورە هەرچەندە لەگەڵ گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییەکان کەمێک دەستکاری کراوە، بەڵام هێشتا کاریگەرییەکی زۆری هەیە. بۆ نموونە، پیاوێک کە پەروەردەکردنی منداڵەکانی ڕۆڵی ەیە یان کاری ماڵەوە دەکات، لەوانەیە لەلایەن کۆمەڵگەوە بە “کەم پیاوەتی” تاوانبار بکرێت، کە ئەمەش فشارێکی دەروونی لەسەر پیاوان دروست دەکات کە دوور بکەونەوە لە رۆڵی بەخێوکردنی منداڵ.
- هۆکارە ئابوورییەکان
هۆکارە ئابوورییەکانیش رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن. لە زۆربەی خێزانەکاندا، پیاوان وەک سەرچاوەی سەرەکی داهاتی ماڵەوە دەبینرێن، بە تایبەتی لە کۆمەڵگەیەک کە تێچوونی ژیان بەرزە و پێویستی بە کارکردنی سەخت و درێژخایەن هەیە. ئەمە وا دەکات پیاوان کاتێکی کەمیان بمێنێتەوە بۆ بەشداریکردن لە پاراستنی منداڵاندا. بە پێچەوانەوە، ژنان کە زۆرجار کەمتر لە بازاڕی کار بەشداری دەکەن، بەرپرسیارێتی سەرەکی چاودێری منداڵان دەکەوێتە سەرشانیان. ئەم دابەشکردنە ئابوورییە، کە لە کۆمەڵگەیەکی پیاوسالاردا رەگەزپەرستانەیە، کەمبەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا زیاتر دەکات.لە هەمان کاتدا، لە کۆمەڵگەیەکی کوردیدا کە زۆرجار خێزانەکان بە شێوەیەکی گەورە و یەکگرتوو ژیان دەکەن، پیاوان لەوانەیە وەک کەسێک کە دەبێت بەرگەی خێزانەکەی بگرێت، کەمتر کاتەکانی خۆیان بۆ منداڵەکان تەرخان بکەن، چونکە پێویستییە ئابوورییەکان پێشترن لە پێویستییە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکانی منداڵان.
- فشارە کۆمەڵایەتی و دەرونییەکان
فشارە کۆمەڵایەتییەکان رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە کەمکردنی بەشداری پیاوان. لە کۆمەڵگەیەکی کوردیدا، کە زۆرجار پیاوەتی بە هێز، سەرەتایی و دەسەڵاتەوە پێناسە دەکرێت، پیاوان لەوانەیە هەست بکەن کە بەشداریکردن لە کارەکانی پاراستنی منداڵان، وەک گۆڕینی پێخەف یان ئامادەکردنی خواردن بۆ منداڵ، شتێکی “کەمتر لە پیاوەتی”یە. ئەم تێگەیشتنە کۆمەڵایەتییە، کە لە نەریتەوە سەرچاوەی گرتووە، وا دەکات پیاوان دووربکەونەوە لە رۆڵەکانی پاراستنی منداڵ.لە روانگەی دەرونییەوە، زۆرێک لە پیاوان لەوانەیە نەزانن چۆن پەیوەندییەکی نزیک لەگەڵ منداڵەکانیان دروست بکەن، بە تایبەتی ئەگەر ئەوان خۆیان لە کاتی منداڵیدا پەیوەندییەکی نزیکیان لەگەڵ باوکیان نەبووبێت. ئەم کەمبوونی ئەزموونی پێشوو دەتوانێت ببێتە ئاستەنگێک کە پیاوان لە بەشداریکردن لە پاراستنی منداڵاندا دوور بخاتەوە.
- کەمبوونی ئاگاداری و پەروەردە
کەمبوونی ئاگاداری لە گرنگی بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا هۆکارێکی دیکەیە. زۆرێک لە پیاوان لەوانەیە نەزانن کە بەشداریکردنیان لە ژیانی منداڵەکانیان چەندە کاریگەری ئەرێنی لەسەر گەشەی دەروونی و کۆمەڵایەتی منداڵەکان هەیە. توێژینەوەکان دەریدەخەن کە ئەو منداڵانەی کە باوک بەشداری هەیە لە پاراستنی مناڵەکانی، زیاتر لە باری دەروونیی و کۆمەڵایەتییەوە سەقامگیرن و لە قوتابخانەدا سەرکەوتووترن. بەڵام کەمبوونی پەروەردە لەم بارەیەوە دەبێتە هۆی ئەوەی کە پیاوان ئەم گرنگییە کەمتر ببینن.
گۆڕانکارییەکان و ئاستەنگەکان
سەرەڕای ئەو هۆکارانەی سەرەوە، گۆڕانکارییەکان لە کۆمەڵگەی کوردیدا دەستیان پێکردووە. بە تایبەتی لە شارەکاندا، پیاوان زیاتر بەشداری دەکەن لە پاراستنی منداڵاندا، بەڵام ئەمە هێشتا بە شێوەیەکی کەم و لە ئاستێکی سنوورداردایە. یەکێک لە ئاستەنگەکان، کەمبوونی سیاسەتە کۆمەڵایەتییەکانە کە پیاوان هاندەدات بۆ بەشداریکردن، وەک مۆڵەتی باوکی بەخەرجکردن بۆ پیاوان کە منداڵیان لەدایک بووە. لە زۆر وڵاتی پێشکەوتوودا، ئەم جۆرە سیاسەتانە هانی پیاوان دەدەن کە کاتێکی زیاتر لەگەڵ منداڵەکانیان بەسەر ببەن، بەڵام لە کۆمەڵگەی کوردیدا ئەم سیاسەتانە کەمتر دیارن.
ڕێگاکان بۆ زیادکردنی بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵان
بۆ زیادکردنی بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا لە کۆمەڵگەی کوردیدا، چەندین رێگەی کاریگەر هەن کە دەکرێت جێبەجێ بکرێن:
- هۆشیاری کۆمەڵایەتی: کەمپینەکانی هۆشیاری گرنگی رۆڵی باوک لە گەشەی دەرونی و کۆمەڵایەتی منداڵان نیشان بدەن. ئەم کەمپینانە دەتوانن لە رێگەی میدیا، وێرکشۆپ و سمینارەوە باوەکان هاندەدەن کە زیاتر بەشداری بکەن.
- سیاسەتە کۆمەڵایەتییەکان: حکومەتەکان دەتوانن سیاسەتەکانی وەک مۆڵەتی باوکی بەخەرجکردن پەرەپێبدەن، کە کاتی زیاتر بە پیاوان دەدات بۆ مانەوە لەگەڵ منداڵەكانیان. ئەمەش پەیوەندی باوک-منداڵ بەهێزتر دەکات.
- گۆڕینی تێگەیشتنی کەلتووری: کۆمەڵگە پێویستە رەگەزپەرستی کەم بکاتەوە کە پاراستنی منداڵان وەک “کاری ژنانە” دەبینێت. ئەمە دەکرێت لە رێگەی پەروەردە و چالاکییە کۆمەڵایەتییەکانەوە کە یەکسانی رەگەزی پەرەپێدەن.
- پشتیوانی ئابووری: دابینکردنی سەرچاوەی ئابووری بۆ خێزانەکان دەتوانێت فشارەکانی سەر پیاوان کەم بکات، کە وادەکات کاتی زیاتریان بۆ چاودێری منداڵان هەبێت. وەک یارمەتییەکانی حکومەت یان کەمکردنەوەی کاتی کار.
- پەروەردەی باوکان: وێرکشۆپەکان بۆ پیاوان دەربارەی چۆنیەتی پەیوەندی دروستکردن لەگەڵ منداڵەکان و چاودێرییان دەتوانن ئەزموون و متمانەیان زیاد بکەن.
ئەم رێگایانە، ئەگەر بە شێوەیەکی رێکخراوە جێبەجێ بکرێن، دەتوانن بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا زیاتر بکەن، کە سوودی بۆ گەشەی منداڵان و یەکسانی کۆمەڵایەتی هەی
پێشنیارەکان
بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە، چەندین رێگە هەیە کە دەکرێت گرنگی پێبدرێت:
- پەروەردە و هۆشیاری: پێویستە کەمپینەکانی هۆشیاری و ئاگاداری دروست بکرێن کە گرنگی بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا نیشان بدەن.
- سیاسەتە کۆمەڵایەتییەکان: حکومەتەکان دەتوانن سیاسەتەکانی وەک مۆڵەتی باوکی بەخەرجکردن پەرەپێبدەن بۆ هاندانی پیاوان.
- گۆڕینی کەلتوور: پێویستە کۆمەڵگە کار بکات بۆ گۆڕینی تێگەیشتنی رەگەزپەرستانە کە پاراستنی منداڵان وەک کاری ژنانە دەبینێت.
- پشتیوانی ئابووری: دابینکردنی سەرچاوەی ئابووری بۆ خێزانەکان دەتوانێت فشارەکانی سەر پیاوان کەم بکات و کاتێکی زیاتریان بۆ منداڵەکانیان بکاتەوە.
لە کۆتاییدا
بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا کێشەیەکی چەند لایەنەیە کە لە کەلتوور، ئابووری، کۆمەڵایەتی و دەرونییەوە سەرچاوەی گرتووە. هەتا هاوڕایی نێوان چاوەڕوانییەکانی کۆمەڵگا و تێگەیشتنی گشتی لە پیاوان زیاتر بێت، پشتیوانی زیاتر دەکرێت هەر وەها هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان وەک ئارەزووی سیاسی و ئەزموونی کەسی، ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە بیروڕاکاندا،بە گۆڕینی تێگەیشتنی کۆمەڵایەتی، پەرەپێدانی سیاسەتە کۆمەڵایەتییەکان و هاندانی پیاوان بۆ بەشداریکردن، دەکرێت ئەم کێشەیە کەم بکرێتەوە. بەشداری پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا نەک تەنها سوود بە منداڵەکان دەگەیەنێت، بەڵکو پەیوەندییەکانی خێزانی بەهێزتر دەکات و کۆمەڵگەیەکی یەکسانتر دروست دەکات.
