چۆن بزانم نەخۆشی دەروونیم هەیە؟
نەخۆشییە دەروونییەکان ئەو بارودۆخانەن کە کاریگەری لەسەر هەست و سۆز، بیرکردنەوەکان، یان ڕەفتاری کەسەکان دەکەن. و خەلەل لەم سییانەدا ئارامی و ئاسوودەیی کەسەکە تێکبدات و کەسەکە بەرهەمی نەمێنێت و نەتوانێت وەکوو جاران پەیوەندی کۆمەڵایەتی هەبێت یان پەیوەندی لەگەڵ خۆیا باش نەبێت و میزاج و هەست و سۆزەکانی بۆ کۆنتڕۆڵ نەکرێت و خواردن و خەوی بە بێ هۆکارێکی دەرەکی تێکبچێت، ئەو کات دەتوانین بڵێین توشی نەخۆشی دەروونی بووە. ئەم نەخۆشیانە دەتوانن بە شێوازی جۆراوجۆر دەربکەون، وەک خەمۆکی، دڵەڕواکێ، یان کێشەی تر. بە گشتی زۆربەی ئەو کەسانە کە توشی نەخۆشی دەروونی دەبن، نازانن کە نەخۆش کەوتوون، چونکە پێیان وایە ئەم نیشانانە ئاسایین. لەم بابەتەدا، بە شێوازێکی سادە و ڕوون باس لەوە دەکەین کە چۆن بزانین نەخۆشی دەروونیمان هەیە ؟نیشانەکانی توشبوون بە نەخۆشی دەروونی چییە؟ و چۆن دەتوانین یارمەتی وەربگرین؟
نەخۆشی دەروونی چییە؟
نەخۆشی دەروونی بریتییە لە هەر بارودۆخێک کە کاریگەری لەسەر هەست و سۆزمان، بیرکردنەوەکانمان، یان ڕەفتارمان بکات و بە شێوازێک کە ژیانی ڕۆژانەمان ئەستەم بکات واتە پەیوەندیمان لەگەڵ خۆمان و کۆمەڵگەو خێزان تێکبدات و میزاجمان بگۆڕێت و خەو م خواردنمان تێکبدات، دەتوانین بڵێین توشی نەخۆشی دەروونی بووین. نەخۆشی دەروونی لەوانەیە زۆر قورس نەبێت وەک کەمێک خەمباری، یان قورس بن وەک خەمۆکی قووڵ یان کێشەی دەروونی وەک شیزۆفرینیا. گرنگە بزانیت کە نەخۆشی دەروونی وەک نەخۆشی جەستەییەکان جددییە و پێویستی بە چاودێری و چارەسەر هەیە.نیشانەکانی نەخۆشی دەروونی بۆ ئەوەی بزانی ئایا نەخۆشی دەروونیت هەیە، پێویستە سەرنج لە هەستەکانت، بیرکردنەوەت، و ڕەفتارت بدەیت. نیشانەکان دەکرێت جیاواز بن بەپێی جۆری نەخۆشییەکە، بەڵام هەندێک نیشانەی گشتی هەن کە ئاماژە بە هەبوونی کێشەیەک دەکەن:
١.گۆڕانکاری لە هەست و سۆزە:
- هەستکردن بە خەمباری زۆر یان بێزاری بەردەوام کە بۆ ماوەیەکی درێژ دەمێنێتەوە (زیاتر لە دوو هەفتە دەخاییەنێت).
- گۆڕانکاری خێرا لە هەست و سۆز، وەک خەمباری لەناکاو یان سەرخۆشی زۆر بە بێ هۆکار.
- هەستکردن بە دڵەڕاوکێ یان ترس بە بێ هۆکارێکی ڕوون.
٢.گۆڕانکاری لە بیرکردنەوە:
- کەمبوونەوەی توانای سەرنجدان و تەرکیز کردن یان بیرکردنەوەی ڕوون.
- هەستکردن بە شڵەژاوی یان نەبوونی توانای بڕیاردان.
- بیرکردنەوەی نەرێنی بەردەوام، وەک هەستکردن بە بێهیوایی یان ئەوەی کە هیچ شتێک بە باشی بەرەو پێش ناڕوات.
٣.گۆڕانکاری لە ڕەفتار:
- کەمبوونەوەی ئارەزوو بۆ چالاکییەکانی پێشوو کە پێشتر سەرنج ڕاکێشبوون.
- دوورکەوتنەوە لە خەڵک، وەک خێزان یان هاوڕێکان و تێکچوونی پەیوەندی کۆمەڵایەتی.
- گۆڕانکاری لە شێوازی خەوتن (خەوتنی زۆر یان کەم) یان خواردن (خواردنی زۆر یان کەم).
٤.هەستکردن بە کێشەی جەستەیی بە بێ هۆکاری پزیشکی:
- سەرئێشەی بەردەوام، ئێشی گەدە، یان هەستکردن بە ماندوویەتی زۆر.
- ئەم نیشانانە دەکرێت پەیوەندییان بە کێشەی دەروونیەوە هەبێت، بەتایبەتی ئەگەر پشکنینی پزیشکی هیچ کێشەیەکی جەستەیی نیشان نەدات.
٥.هەستکردن بە شتە نائاساییەکان:
- گوێگرتن لە دەنگەکان یان بینینی شتێک کە کەسانی دیکە نایبیسن و نابینن.
- هەستکردن بەوەی کە کەسێک یان شتێک کۆنترۆڵت دەکات.
چۆن بزانم ئەم نیشانانە جدین؟
هەموو کەسێک دەکرێت لە کاتێکدا خەمباری یان دڵەڕاوکێی کاتی هەبێت، بەڵام ئەوەی کە نەخۆشی دەروونی دیاری دەکات، ئەوەیە کە نیشانەکان بەردەوام بن و کاریگەری لەسەر ژیانی ڕۆژانەت دابنن. ئەگەر ئەم نیشانانە بۆ ماوەیەکی درێژ (وەک چەند هەفتە یان زیاتر) بەردەوام بن یان زیان بە کار، پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان، یان چێژوەرگرتن لە ژیان بگەیەنن و بەرهەم وەرگرتن لە ژیانت کەم بکاتەوە ئەوا ئەگەری هەبوونی نەخۆشی دەروونی هەیە.چەند پرسیار کە یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی باشتر بزانی ئایا کێشەیەکی دەروونیت هەیە، دەتوانیت ئەم پرسیارانە لە خۆت بکەیت:
- ئایا زۆربەی کات هەست بە خەمباری، بێهیوایی، یان دڵەڕاوکێ دەکەم بە بێ هۆکارێکی دیاریکراو و دەرەکی؟
- ئایا توانای سەرنجدان یان بەردەوامبوون لە کارەکانم کەمبووەتەوە؟
- ئایا لە خەو یان خواردنم تێکچووە؟
- ئایا لە خەڵک یان لەو شتانەی کە پێشتر سەرنجڕاکێش بوون دوورکەوتوومەوە ؟
- ئایا هەست بەوە دەکەم کە کۆنترۆڵی هەستەکانم یان بیرکردنەوەم نییە؟
ئەگەر وەڵامی ئەم پرسیارانە “بەڵێ” بوو، ئەوا باشترە گفتوگۆ لەگەڵ پسپۆڕێک بکەیت.جیاوازی نێوان خەمباری ئاسایی و نەخۆشی دەروونی گرنگە. خەمباری یان دڵەڕاوکێ کە بەهۆی ڕووداوێکی دیاریکراوەوە دروست دەبێت (وەک کۆچی دوایی کەسێکی نزیک یان کێشەیەکی دارایی) ئاساییە و زۆرجار بە تێپەڕبوونی کات کەم دەبێتەوە. بەڵام نەخۆشی دەروونی بەردەوامە و دەکرێت بە بێ هۆکارێکی دیاریکراو و دەرەکی دەربکەوێت. بۆ نموونە، خەمۆکی دەکرێت هەست بە بێهیوایی قووڵ بکەیت، تەنانەت کاتێک ژیانت بە گشتی باشە.
جۆرەکانی نەخۆشی دەروونی:
- خەمۆکی: هەستکردن بە خەمباری قووڵ، بێهیوایی، و کەمبوونەوەی ئارەزوو بۆ چالاکییەکان.
- دڵەڕاوکێ: ترسی بەردەوام یان دڵەڕاوکێ زۆر کە کاریگەری لەسەر ژیان دەکات.
- کێشەی هەست و سۆز: گۆڕانکاری گەورە لە هەستەکان، لە شادی زۆرەوە بۆ خەمباری قووڵ.
- شیزۆفرینیا: هەستکردن بە شتە نائاساییەکان وەک دەنگەکان یان بیرکردنەوەی شڵەژاو و هەبوونی باوەڕی ڕاستەقینە لەسەر شتێک کە لە واقیعدا بوونی نییە.
- تێکچوونی خواردن و خوراک: وەک نەخواردن یان خواردنی زۆر بە شێوەیەکی ناسالم و نائاسایی.
هۆکارناسیی نەخۆشی دەروونی:
نەخۆشی دەروونی دەکرێت بەهۆی چەند هۆکارێکەوە دروست ببێت، وەک:
- هۆکارە بایۆلۆژییەکان: گۆڕانکاری لە کیمیای مێشک یان جینەکان.
- هۆکارە دەروونییەکان: ئەزموونی سەخت وەک توندوتیژی یان کێشەی منداڵی.
- هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان: کێشەی دارایی، تەنیایی، یان فشار و ئسترێسی ژیان.
چۆن دڵنیا ببمەوە کە نەخۆشی دەروونیم هەیە؟
ئەگەر گومانت هەیە کە نەخۆشی دەروونیت هەیە، ئەم هەنگاوانە گرنگن:
- سەرنج لە نیشانەکان بدە: نیشانەکانت بە وردی تۆمار بکە، وەک ئەوەی، کەی دەستپێدەکەن، چەند ڕۆژ بەردەوامن، و چۆن کاریگەری لەسەر ژیانت دەکەن.
- گفتوگۆ لەگەڵ کەسێکی نزیک: قسەکردن لەگەڵ هاوڕێیەک یان خێزانەکەت دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دیاریکردنی ئەوەی کە ئایا گۆڕانکارییەکانت ئاسایین یان نا.
- سەردانی پسپۆڕ: پزیشکێکی دەروونی یان دەروونناسێک دەتوانێت پشکنین بکات و دڵنیات بکاتەوە ئایا کێشەیەکی دەروونیت هەیە یان نا. ئەوان دەتوانن پشکنینی پزیشکی بکەن بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کە نیشانەکانت بەهۆی کێشەی جەستەییەوە نین.
- پشکنینی خۆت: هەندێکجار، پرسیارنامەی سادەی دەروونی کە لەسەر ئینتەرنێت یان لە ناوەندە تەندروستییەکان دەستدەکەوێت، دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ دیاریکردنی ئەگەری هەبوونی کێشەیەک.
چۆن یارمەتی وەربگرم؟
ئەگەر دڵنیابویت کە نەخۆشی دەروونیت هەیە، گرنگە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکەت هەنگاو بنێیت:
- سەردانی پزیشکی دەروونی: پزیشکەکان یان دەروونناسەکان دەتوانن چارەسەری گونجاو پێشنیار بکەن، وەک قسەکردن یان دەرمان.
- پشتیوانی کۆمەڵایەتی: بە قسەکردن لەگەڵ خێزان یان هاوڕێکان دەتوانێت هەست بە ئاسوودەیی بکەیت.
- گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان: وەرزش، خەوی باش، و خواردنی تەندروست دەتوانن هەستەکانت باشتر بکەن.
- پەیوەندی بە ناوەندە تەندروستییەکانەوە: لە زۆربەی وڵاتەکاندا ناوەندە تەندروستییەکان یان ژمارەی تەلەفۆنی یارمەتی هەیە کە دەتوانیت پەیوەندییان پێوە بکەیت.
لەکۆتاییدا:
زۆربەی خەڵک لە قبوڵکردنی ئەوەی کە کێشەی دەروونییان هەیە، شەرم دەکەن، و قەبوول ناکەن بە دوای چارەسەردا بڕۆن. بەڵام گرنگە بزانیت کە نەخۆشی دەروونی وەک هەر نەخۆشییەکی دیکە چارەسەر دەکرێت. قبوڵکردنی کێشەکە یەکەم هەنگاوە بۆ چارەسەرکردن. هەروەها، قسەکردن لەگەڵ کەسێکی متمانەپێکراو یان پسپۆڕ دەتوانێت ترسەکانت کەم بکاتەوە و یارمەتیت بدات هەست بە باشتربوون بکەیت. پێویستە سەرنج لە هەست و سۆزەکانت، بیرکردنەوەت، و ڕەفتارت بدەیت و بزانیت ئایا ئەم گۆڕانکاریانە کاریگەری لەسەر ژیانت دەکەن. ئەگەر نیشانەکان بەردەوام بن ، سەردانی پسپۆڕ یان قسەکردن لەگەڵ کەسێکی نزیک زۆر گرنگە. نەخۆشی دەروونی شتێک نییە کە پێویست بێت شەرمی لێی بکەیت، و چارەسەری گونجاو دەتوانێت یارمەتیت بدات ژیانێکی باشتر و ئاسوودەتر بژیت. گرنگە هەنگاوی یەکەم بنێیت و یارمەتی وەربگریت کاتێک پێویستت بە یارمەتی هەیە.
