گشتی

نەخۆشی فشاری پاش زەبر(PTSD)چییە؟

نەخۆشی فشاری پاش زەبر(PTSD)چییە؟

نەخۆشی فشاری پاش زەبر یان پی.تی.ئس.دی(PTSD)، کە زۆرجار بە کورتی بە PTSD ناسراوە، یەکێکە لە نەخۆشییە دەروونییەکان کە لە ئەنجامی توشبوونی کەسێک بە ڕووداوێکی زەبراوی یان ترسناک دروست دەبێت. ئەم نەخۆشییە دەتوانێت کاریگەری قووڵ لەسەر ژیانی کەسەکە، پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان، و تەندروستی دەروونی و جەستەیی هەبێت. لەم بابەتەدا، بە شێوازێکی سادە و ڕوون لەسەر چۆنییەتی ئەم نەخۆشییە، هۆکارناسیی، نیشانەکانی، کاریگەرییەکانی، و چارەسەرەکانی قسە دەکەین.

PTSDچییە؟

فشاری پاش زەبر یان پی.تی.ئس.دی (PTSD)،نەخۆشییەکی دەروونی  ئاڵۆزە کە کاتێک کەسێک تووشی کارەساتێک یان ڕووداوێکی زەبراوی دەبێت، یان ڕووبەڕووی ڕووداوێکی ترسناک دەبێت، دروست دەبێت. ئەم ڕووداوانە دەتوانن جەنگ، کارەساتی سروشتی وەکوو زەمینلەرزە، تەقینەوە، توندوتیژی سێکسی، هەراسانکردن، یان تەنانەت ڕووداوێک سەر شەقامەکانیش بگرنەوە. کاتێک توشی ئەم جۆرە کارەساتانە دەبیتەوە، لەوانەیە دوای ماوەیەک نیشانەیەکی زۆر سەخت و ئازاردەری تووش ببێت کە کاریگەری لەسەر ژیانی ڕۆژانەی توشبووەکە هەبێت.

ئەم نەخۆشییە تەنها سەربازەکان کە بەرەنگاری  جەنگ دەبنەوە یان کەسانێک کە بە شێوازێیکی ڕاستەوخۆ کارەساتەکەیان بەسەر هاتووە توشی نابن. بەڵکو هەرکەسێک کە کارەساتێک بە چاوی خۆی دەبینێت یان کەسێکی نزیکی لەدەست دابێت، تووشی ئەم نەخۆشییە دەبێت. بۆ نموونە، کەسێک کە ڕووداوێکی سەر شەقام دەبینێت یان خێزانەکەی لە زەمینلەرزەیەکدا زیانیان پێ گەیشتبێت، لەوانەیە ئەم نەخۆشییەی تووش ببێت.

هۆکارناسیی PTSD

هۆکارەکانی ئەم نەخۆشییە زۆرن، بەڵام زۆربەی کات پەیوەندییان بە ڕووداوە زەبراوییەترسناکەکانەوە هەیە کە کەسەکە هەستی پێ کردووە یان بینیویەتی. هەندێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی توشبوون بەم نەخۆشییە بریتییە لە:

  • ڕووداوە کوشندەکان: وەکوو جەنگ، هێرشکردنە سەر کەسێک، یان تەقینەوە.
  • کارەساتە سروشتییەکان: وەک زەمینلەرزە، لافاو، یان ئاگرکەوتنەوە.
  • توندوتیژی: وەک هەراسانکردنی سێکسی یان توندوتیژی خێزانی.
  • قەزاکان: وەکوو قەزای ئۆتۆمبێل یان سەرەوخواربوونی فڕۆکە.
  • لەدەستدانی کەسێکی نزیک: وەکوو کەسێکی خۆشەویست و ئازیز کە بە شێوەیەکی کتوپڕ کۆچی دوایی کردووە.

هەروەها، هەندێک کەس زیاتر لە کەسانی دیکە مەترسی تووشبوونیان بەم نەخۆشییە هەیە. بۆ نموونە، کەسانێک کە پێشتر نەخۆشییەکی دەروونییان هەبووە، یان کەسانێک کە سیستمی پشتگیری کۆمەڵایەتییان کەمە، یان ئەو کەسانەی کە لە منداڵییەوە کارەساتەکانیان بەسەر هاتووە، زیاتر مەترسی تووشبوونیان هەیە.

نیشانەکانی پی.تی.ئس.تی(PTSD):

نیشانەکانی ئەم نەخۆشییە جیاوازن و دەکرێت بە شێوازێکی جیاواز لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی دیکە دەربکەوێت. بە گشتی، نیشانەکان دابەشدەبێت بە چەند گڕووپێک:

  • یادەوەرییە ناخۆشەکان:

کەسەکە بەردەوام بیر بە یادەوەرییە ترسناکەکانی کارەساتەکە دەکاتەوە بە شێوازێکی زۆر زیندوو، وەکوو ئەوەی کە ڕووداوەکە جارێکی دیکە ڕوو بدات.

  • خەوی ترسناکەکی شەوانە کە پەیوەندییان بە ڕووداوە زەبراوییەکەوە هەیە.
  • هەستکردن بە ترس و دڵەخورپە کاتێک شتێک ڕووداوەکەت بیردەخاتەوە.
  • خۆدزینەوە لە یادەوەرییەکان:

کەسەکە هەوڵ دەدات لە هەر شتێک کە کارەساتەکەی بیردەخاتەوە خۆی بدزێتەوە، وەکوو شوێنەکان، کەسەکان، یان گفتوگۆکردن لەسەر ئەو ڕووداوانە.

  • کەمکردنەوەی پەیوەندی کۆمەڵایەتی و دووری گرتن لە خەڵک.
  • گۆڕانکاری لە هەستەکان و هەڵسوکەوت:
  • هەستکردن بە کەمبوونی ئاسوودەیی
  • تووڕەبوون و هەڵچوون بە خێرایی.
  • هەستکردن بە تاوانباری یان شەرمەزاری لەسەر ئەوەی کە کەسەکە لە ڕوودانی کارەساتەکەدا بەشداربووە
    • سەرئێشە یان ئازاری جەستەیی کە هیچ هۆکارێکی پزیشکی نییە.
    • تێکچوونی خەو، کەمبوونی خەو یان خەوی زۆر.
    • کەمبوونی ئارەزووی خواردن یان گۆڕانکاری لە کێشدا.

    ئەم نیشانانە دەتوانن کەمێک دوای ڕووداوەکە دەربکەون یان لەوانەیە دوای چەند مانگ یان ساڵێک دەربکەون. هەندێک کەس تەنیا بۆ ماوەیەکی کەم ئەم نیشانانەیان هەیە، بەڵام بۆ هەندێکی دیکە، لەوانەیە چەن ساڵێک بەردەوام بێت ئەگەر چارەسەر نەکرێت.

    کاریگەرییەکانی پی.تی.ئس.دی(PTSD):

    ئەم نەخۆشییە دەتوانێت کاریگەرییەکی زۆر قووڵ لەسەر ژیانی کەسەکە دابنێت. بۆ نموونە:

    • پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان: کەسەکە لەوانەیە دوور بکەوێتەوە لە خێزان و هاوڕێ نزیکەکانی، کە ئەمەش دەبێتە هۆی کەمبوونی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان.
    • کارکردن و خوێندن: نەخۆشییەکە دەتوانێت توانای کەسەکە بۆ کارکردن یان خوێندن کەم بکاتەوە، چونکە کەمبوونی سەرنج و تەرکیزکردن و ترسەکان کاریگەری لەسەر ئیش و خوێندن دادەنێت.
    • تەندروستی جەستەیی: ئسترێسە بەردەوامەکە دەتوانێت ببێتە هۆی نەخۆشیی فشاری خوێن، نەخۆشییەکانی دڵ.
    • هەستکردن بە بێهیوایی: زۆربەی ئەو کەسانە کە توشی ئەم نەخۆشییە دەبن، هەست بە بێهیوایی و ناڕەحەتی دەکەن، کە لەوانەیە هەوڵ بدەن کۆتایی بە ژیانیان بهێنن.

    شێوازی دەستنیشانکردنی نەخۆشیی پی.تی.ئس.دی(PTSD):

    دەستنیشانکردنی فشاری پاش زەبر یان (PTSD) پێویستی بە سەردانی پزیشکی دەروونی یان دەروونناس هەیە. پزیشکەکان بە شێوازێکی گشتی پرسیار لە کەسەکە دەکەن لەسەر ڕووداوەکە و نیشانەکانی، و لەوانەیە پشکنینە پزیشکییەکان بکەن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە نیشانەکان لە نەخۆشییەکی دیکەوە سەرچاوەی نەگرتووە. گرنگە کە کەسەکە بە ڕاشکاوی لەسەر هەستەکانی و ئەو شتانەی کە بەسەری هاتووە قسە بکات، چونکە ئەمە یارمەتی پزیشک دەدات کە دەستنیشانییەکی دروست بکات.

    چارەسەرکردنی PTSD:

    پی.تی.ئس.دی(PTSD) نەخۆشییەکە کە چارەسەری هەیە، و چەندین شێوازی چارەسەر هەن کە یارمەتی کەسەکە دەدەن بۆ باشتر بوونیان. هەندێک لە شێوازە سەرەکییەکانی چارەسەری بریتییە لە:

    • چاره‌سەری دەروونی:

    گفتوگۆی دەروونی: ئەمە یەکێکە لە شێوازە باوەکانی چارەسەریکە کەسەکە لەگەڵ دەروونناس قسە دەکات لەبارەی ڕووداوەکە . ئەم جۆرە چارەسەرییە یارمەتی کەسەکە دەدات کە یادەوەرییە ئازاربەخشەکان بە شێوازێکی دروست کۆنتڕۆڵ بکات.

    • چارەسەری هەڵسوکەوتی زانستی (CBT): لەم شێوازی چارەسەرییەدا کەسەکە فێر دەبێت چۆن بیرکردنەوە نەرێنییەکانی بگۆڕێت و هەڵسوکەوتی خۆی باشتر کۆنتڕۆڵ بکات.
    • دەرمان:

    هەندێک کات پزیشکەکان دەرمانی دژەخەمۆکی یان دژەدڵەڕاوکێ بۆ نەخۆشەکە دەنووسن. ئەم دەرمانانە یارمەتی نەخۆشەکە دەدەن بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی ترس و خەمۆکی و دڵەڕاوکێ.

    • پشتیوانی کۆمەڵایەتی:

    قسەکردن لەگەڵ خێزان و هاوڕێکان یان بەشداریکردن لە گرووپی پشتگیری دەتوانێت یارمەتی کەسەکە بدات کە هەست بە تەنیایی نەکات.

    هەندێک کەس سوود لە بەشداریکردن لە گرووپەکانی کەسانی دیکەی تووشبوو وەردەگرن، چونکە ئەمە یارمەتییان دەدات کە هەست بە هاوبەشی بکەن.

    • شێوازە تەندروستەکانی ژیان:

    وەرزشکردن بە شێوازێکی بەردەوام دەتوانێت یارمەتی کەسەکە بدات بۆ کەمکردنەوەی ئسترێس.

    خەوتنێکی باش و خواردنی تەندروست کاریگەری ئەرێنی لەسەر تەندروستی دەروونی هەیە.

    دوورکەوتنەوە لە ماددە هۆشبەرەکان و کحوول گرنگە، چونکە ئەمانە دەتوانن نیشانەکان سەختتر و ئاڵۆزتر بکەن.

    چۆن دەتوانین یارمەتی کەسانی تووشبوو بدەین؟

    ئەگەر کەسێکی نزیکت تووشی پی.تی.ئس.دی(PTSD) بووبێت، دەتوانیت بە چەند شێوازێک یارمەتی ئەرێنی بدەیت:

    • گوێیان لێ بگرە بەبێ ئەوەی سەرزەنشتیان بکەیت یان هەستەکانیان کەم بکەیتەوە.
    • هانیان بدە کە یارمەتی پزیشکی وەربگرن.
    • لەگەڵیان بەپەرۆش بە و پشتگیرییان بکە بۆ ئەوەی هەست بە ئاسوودەیی بکەن.

    کۆتایی

    PTSDنەخۆشییەکی دەروونییە کە دەتوانێت کاریگەری قووڵ لەسەر ژیانی توشبووکە هەبێت، بەڵام بە یارمەتی چارەسەری گونجاو و پشتگیری کۆمەڵایەتی، کەسەکە دەتوانێت چاکببێتەوە و ژیانێکی تەندروست و ئاسایی بژیت. گرنگە کە کەسەکە بە زووترین کات یارمەتی وەربگرێت و لە قسەکردن لەسەر هەستەکانی شەرم نەکات. ئەگەر تۆ یان کەسێکی نزیکت تووشی ئەم نەخۆشییە بووە، هەوڵ بدە سەردانی پزیشکێکی دەروونی بکەیت و پشتگیری کۆمەڵایەتی وەربگریت. ژیان دوای ڕووداوە زەبراوییەکان دەتوانێت سەخت بێت، بەڵام بە هەوڵ و چارەسەری گونجاو، هەمیشە هیوا هەیە.

    بابەتی پەیوەندیدار

    وەڵامێک بنووسە

    پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *


    The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.

    Back to top button